 |
| Լուսանկարը` Գերման Ավագյանի |
- Կներես, սխալվել եմ, տղա ջա՛ն: Նա այնքան հայրաբար արտասենեց «տղա ջանը», որ մեջս ցավ մտավ: Ցեցը սկսեց ներսիցս բոթել, որ ծերունուն խոսեցնեմ, բայց նա արդեն տաս մետր հեռացել էր: Գյուղացուս սփրթնած ծոծրակը տեսնելով` հասկացա, որ պետք չէ շարունակել, մինչեւ ծերունին չշրջվեց ու ինձ չնայեց անհասկանալի անորոշ հայացքով: Կամ նա սպասում էր, որ իրեն կհետապնդեմ, կամ էլ մտածում էր` ինչպես արագ հեռանա, որ հանկարծ չիմանամ հեռացման ուղղությունը: Մի պահ այնքան հարազատություն զգացի, որ արդեն ցեցն էլ պետք չէր, որպեսզի շարժվեմ նրա ուղղությամբ: Նա նկատելով իմ շարժումը` անմիջապես կանգ առավ ու դատապարտված զոհի պես սպասեց մինչեւ իրեն հասնեմ ու կարդամ մահախոսականը:
- Հորոխպե՛ր, ես միլիցա չեմ, - չոր տոնով ասացի ես ու ակնկալեցի, որ նա անմիջապես կհավատա:- Հավատում եմ, տղա ջա՛ն, - ասաց նա, բայց էնպես, որ նույնիսկ ես սկսեցի կասկածել` ոստիկան եմ, թե ոչ:
- Աչքիս չհավատացիր, հոպա՛ր, - արհամարհական տոնով ասացի ես, իսկ նա էլ խեղճացավ բացահայտված լինելու փաստից ու շարունակեց:
- Չէ, տղա ջա՛ն, հավատում եմ, համ էլ ոստիկանից ինչ վախենալու բան ունեմ որ, եթե լինես էլ, հո օտար չես` մեր հայ ոստիկանն ես:
Հայ բառը էնպես սրտիս խփեց, կարծես թուրք ասեր, քանի որ ոստիկան եւ հայ բառերը միեւնույն բառակապակցության մեջ չէին համատեղվում, ու ես պոռթկացի.
- Ի՞նչ ես անկապ խոսում, դու մի հատ ոստիկան տեսել ես, որ իրան հայի պես պահի, - համ էլ միաժամանակ ուզում էի ապացուցել, որ ոստիկան չեմ: Սակայն նա անդրդվելի էր:
- Տղա ջա՛ն, ես ոստիկաններին բան չասացի, ես ասում եմ սաղս էլ հայ ենք:
Նա էնպես ճմռթվեց, կարծես ինքն իր դեմ մեղք գործեց այդ նախադասությունն արտասանելիս: Այ էդ պահից սկսեցի մտածել, որ էս գյուղացի ծերունին ինչ-որ բան ունի ոստիկաններից վախենալու, որ էսքան արդարանում ա, ու հանկարծ միտքս փայլատակեց:
- Հորոխպեր ջա՛ն, կարո՞ղ ա քեզ Ազատության հրապարակում եմ տեսել, մեր միտինգների ժամանակ:
Ծերունիս այսահարվեց: Հիպնոսացած դեմքով ինձ էր նայում, սակայն արդեն չէի կարողանում կարդալ նրա մտքերը: Նա ոչ այն է, թե հանցանքի վայրում բռնված լիներ, ոչ այն է, թե բացահայտված լրտես, մեկ էլ, մի րոպե չանցած, ինքն իր մեջ ուժ գտավ, հետո ավելի ուժեղացրեց գտած ուժը` մտածելով, որ բավարար չի լինի, ու ասաց:
- Հա՛, եղել եմ ընդեղ մի երկու անգամ, բայց գիշերները չեմ մնացել, համ էլ քո պես տղեք ընդեղ չկային` տենց սափրված, ֆիռմա կաստյում-շլվարով, ընդեղ սաղ իմ պես չարքաշ մարդիկ էին, համ էլ տելեվիզրով մեզ բոմժ էին ասում: Երեւի չես ուզի էդ բառի տակ ընգնես, դրա համար էլ չեղածդ տեղերի մասին մի խոսա ու մի ասա, որ ոստիկան չես:
«Աչքիս էս բիձեն լավ էլ բիթի ա, համ բոմժը գիտի ինչ ա, համ էլ լավ կտեր ա տալիս», - մտածեցի ես ու իսկույն հասկացա, որ արդեն ինքն ա կարողանում իմ մտքերը կարդալ, ու երբ ինքը հասկացավ իմ մտածածը, մի պահ ժպտաց, բայց, վայրկյան չանցած, վախեցավ ու էլի ճմռթվեց:
- Հորոխպե՛ր, գիշերը տաք չայ խմած կա՞ս: Ես ամեն գիշեր թերմոսով մորս եռացրած չայն էի բերում, չնայած որտեղից իմանաս, մեկ ա ասում էս` Ազատության հրապարակում գիշերը երբեք չես եղել:
Մեկ էլ ծերուկս սկսեց ամբողջ մարմնով դողալ: Մի քայլ արեց, որ ավելի մոտիկից ինձ ուսումնասիրի, ու աչքերը մտցրեց քթիս արանքը` որ, իմ աչքերին ուղիղ նայելով, կարողանա տեսնել հոգիս: Նա մի պահ սառեց, իսկ հետո առանց բառ արտասանելու` փաթաթվեց: Նա մանկան նման լացում ու հեկեկում էր: Գլուխը ուսիս դրած նա ողբում էր, իսկ ես նրան չէի ուզում խանգարել: Չնայած ինձնից մի քառասուն տարի մեծ կլիներ, սակայն կարծես որդիս լիներ: Ես նրան խցկել էի հարյուրկիլոյանոց մարմնիս մեջ ու իր մաշված հիսուն կիլոն էլ ձուլելով գումարել էի ինձ: Ես գտել էի իմ մասնիկը, չէ, իմ ամբողջը ու քիչ էր մնում արտասանեի` «Հայր իմ, որ ավտոկայանում ես...», սակայն նա չթողեց: Արդեն ես ու ինքը միաժամանակ կարողանում էինք միմյանց մտքերը կարդալ ու ոչ մի թաքցնելու բան էլ չկար, սակայն նա ուզեց, որ այդ նախադասությունը ոչ թե իր մտքում կարդամ, այլ լսեմ իր շուրթերից:
- Տղա ջա՛ն, յոթանասունն անց մարդ եմ, ունեմ երեք երեխա, ութ թոռ, իմ պես խեղճ ու չարքաշ մի կին: Էնքան բան եմ տեսել կյանքումս, չես պատկերացնի, բայց կյանքիս միջի սաղ օրերը գումարած, Ազատության հրապարակի տաս օրերից մեկի հետ չեմ փոխի: Էդ տաս օրն էլ Օպերայից տուն չեմ եկել, բայց հիմա, որ տուն եմ գալիս, ասում եմ` չէ՛, կնի՛կ, իմ տունը ստեղ չի, իմ տունը Ազատության հրապարակում ա: Ու ինչքան էլ «հայ» ոստիկանները առավոտը մեզ կոտորելով հեռացրեցին հրապարակից, իսկ իրիկունն էլ գնդակահարեցին, էդ տաս օրը անչափ շատ էր մի կյանքի համար: Էդ տաս օրն էր, մենակ, որ ես յոթանասուն տարիներիս մեջ ինձ զգացի մարդ: Տղա ջա՛ն, հիմա դու չես հասկանա, բայց տա Աստված, իմ տարիքին հասնես կհասկանաս, թե ինչ ա ազատ մարդ զգալը: Ամեն ինչ կանես, որ բացի էդ տաս օրից, էլի լիքը մարդ զգալու օրեր ունենաս: Հաջողություն, որդի՛ս...
Նայում էի նրա հետեւից ու ապշում. հեռվում նա մեկ դառնում էր իմ հայրը, մեկ` իմ որդին, մեկ էլ` էս երկուսը միասին, քանի որ իմ սեփական աչքերով տեսնում էի տաս օրերի ընթացքում Աստծո ստեղծած ազատ մարդուն:
Комментариев нет:
Отправить комментарий